vorig bericht | overzicht | volgende bericht
|
Mexico |
|
Toniná. Mijn eerste bestemming langs de ´Ruta Maya´
ligt even buiten Ocosingo, een stadje tussen San Cristobal en Palenque. De gereserveerde ruimte in de gids voor de site is karig wat ik als een pluspunt beschouw; waarschijnlijk is er dan geen hond te bekennen. Onterecht want het bezoek wordt meer dan beloond; een indrukwekkende handgemaakte stenen heuvel doemt op na een korte aanloop door de struiken. Het piramidecomplex telt 7 platforms, wat het tot het hoogste bouwwerk van de Mayacultuur maakt. Het uitzicht is top, zeker als je er in je uppie in alle rust van kan genieten.
Met het bezoek aan Toniná reis ik wel tegen de tijdsbalk in, deze Mayastad kwam namelijk pas aan het eind van het Mayarijk tot grote bloei (700-909 AD).
Met de aanvang van de Ruta Maya een beknopte geschiedenisles die de voorgaande én komende verslagen over Meso-amerikaanse beschavingen in elkaars perspectief plaatsen.
De oorspronkelijke culturen (dus van vóór de Spaanse invasie) in Centraal- en Zuid-Mexico, El Salvador, Guatemala, Belize en Honduras (gezamelijk Meso-Amerika genoemd) kunnen in 3 tijdsvlakken worden ingedeeld:
- De pre-klassieke periode (van circa 1500 BC tot ca. 300 AD; bijvoorbeeld de Olmecs in de Mexicaanse Golfregio),
- De klassieke periode (tot circa 900 AD; bijvoorbeeld Teotíhuacan in centraal mexico),
- De post-klassieke periode tot aan de Spaanse invasie; de Azteken met Tenochtitlán, het huidige Mexico-stad, reeds als hoofdstad.
Maya is de bekendste en meest aansprekende van de verschillende Indiaanse culturen.
De Maya´s begonnen zich reeds voor de - christelijke - jaartelling te formeren in de landen Guatemala en El Salvador. Als gevolg van continue groei breidde het rijk zich uit in de klassieke periode tot de overige landen. Ondanks dat de verschillende stedelijke centra die ontstonden onder het Mayarijk worden geschaard, opereerden zij veelal onafhankelijk van elkaar. Wel gingen nabijgelegen steden vaak relaties aan door middel van handel, kennisoverdracht en het verstrekken van huwelijkspartners (onder de adellijke families)!
Onderlinge gevechten kwamen echter ook voor. Martelingen en offeringen van gevangen genomenen was een ritueel voortvloeisel hieruit. Ook mensen uit de eigen gemeenschap, tot zelfs aan de adellijken toe, werden geofferd om de vereerde goden gunstig te stemmen. Bloedvergieten was echter zeker niet de belangrijkste vorm van tijdverdrijf van de Maya´s. Zij konden zich zeer goed aanpassen aan de natuur en bewerkten vele hectares voor intensieve landbouw. Op het culturele en artistieke vlak blonken zij uit in het vervaardigen van allerlei kunstobjecten, sieraden, architectuur, wiskunde, astronomie en de hierogliefen-schrijfkunst. Deze is deels ontcijferd en biedt zo steeds meer antwoorden op de nog vele openstaande vragen.
De Maya´s bereikten rond 900 AD hun absolute hoogtepunt, handel werd toen bedreven in heel huidig Centraal-Amerika. In tegenstelling tot de Europese beschaving waren ze hier ontwetend over de uitvinding van het wiel en werden ook geen dieren als lastdragers gebruikt.
Vanaf 900 trokken zij zich terug op het Mexicaanse schiereiland Yucatán. Waaraan de Mayacultuur ten onder is gegaan is tot op de dag van vandaag nog altijd met veel mysteries omgeven. Originele achtergelaten geschiedschrijvingen laten hierover niets los waardoor verschillende hypotheses de ronde doen. Zo zouden de Maya´s succesvol zijn aangevallen door anderen, verscheurd door opeenvolgende interne rebellie, al dan niet in combinatie met verzwakking als gevolg van opeenvolgende slechte oogsten en lange perioden van droogte. Een meer religueze lezing houdt het op de verklaring dat het leven van de Maya´s een 'volmaakte' status had bereikt waarop de leiders de teurgtocht gelasten vanuit de stedelijke bolwerken naar de omringende landbouwgebieden. De jungle kon zo weer bezit nemen van het eens afgenomen land.
Het paleis als middelpunt van de Mayastad Palenque.
Palenque behoort samen met Tikal (Guatemala) en Copán (Honduras) tot de grootste mayacentra. In de klassieke periode groeit het snel uit van een landbouwgemeenschap tot een machtige stad. Met name leider Pacal (601 - 684 AD) en zijn zoons en opvolgers Chan Bahlum en Kan Xul zijn verantwoordelijk voor de uitbouw en nieuwbouw van de verschillende tempels en paleizen. Zo lieten de zoons in hun regeerperiodes, toen Palenque op het toppunt was van haar macht, een reusachtig mausoleum (Tempel van Inscripties) voor hun overleden vader vervaardigen. Kan Xul breidde het centraal gelegen paleis uit met een toren die uitkijkt op de tombe en die ook werd gebruikt door astronomen ter observatie van het planetenstelsel.
Tempel van Inscripties van dichtbij en veraf. De tombe in de tempel is overigens pas in 1952 ontdekt in een grote ruimte onder in de tempel. De leeftijd van de aangetroffen beenderen spreken alleen de gebeitelde hierogliefen in de tempel tegen dat het daadwerkelijk gaat om Pacal.
Kan Xul was na zijn vader en broer ook de laatste koning van Palenque. Het nabij gelegen Toniná neemt na een machtstrijd het regime over de stad waarbij de leider gevangen wordt genomen en vervolgens hoogstwaarschijnlijk is geofferd. Het bewind van Toniná hield echter ook niet lang stand en volgde als één der laatsten centra de andere Mayasteden in hun ondergang.
De ruines zijn in 1785 ontdekt en eeuwenlang overwoekert geweest door de jungle. Nieuwe ontdekkingen worden nog steeds gedaan in Palenque, maar ook op andere plaatsen, waar archeologen de omringende jungle inventariseren. Er wordt wel gezegd dat in het hele Mayagebied om de 5 kilometer overblijfselen zijn te verwachten. Pas ontdekte sites die nu nog onbeduidend zijn kunnen enkele jaren historisch onderzoek verder dan ook tot een belangrijke centrum zijn uitgegroeid.
Aangezien een bezoek aan de historische plekken op zondag een entreebewijs scheelt, heb ik afgelopen zondag de gehele dag tussen de ruines doorgelopen. Het is gelukkig 's ochtends rustiger dan verwacht en als de touringbussen ariveren duik ik het museum in om in de wederom rustige namiddag mijn bezoek af te ronden. Zeker in de namiddag als de zon daalt en de bussen al lang op weg zijn naar hun volgende bestemming is het genieten geblazen. Hoog gezeten op een tempel, in de schaduw uitpuffend van de vermoeiende klimpartijen en hitte en nog maar eens wat liters water naar binnen gooien! De gehele setting met de overal opdoemende jungle maakt Palenque tot een indrukwekkende site. Het uitzicht vanaf de verschillende tempels in fenomenaal. De Maya's zochten hun strategische locaties kieskeurig uit om zichzelf gemakkelijk te kunnen verdedigen, de weide landbouwgebieden te kunnen overzien en om de sterrenhemel optimaal te kunnen aanschouwen.
Met het inslaan van de Ruta Maya ben ik begonnen aan het laatste traject van Mexico en komen landen als Belize en Guatemala dichterbij. Ruta Maya continueert hier gewoon. Dus degenen die nu al ruine-moe zijn zullen de komende verslagen wellicht ietwat eenzijdig vinden. Ik duik echter morgen dieper het oerwoud in om enkele andere, moeilijk toegankelijkere Mayasites te bekijken.
Tempels gelegen aan de rand van Palenque en ooit bewoond door adellijken en priesters.
vorig bericht | overzicht | volgende bericht
